Μύθοι και αλήθειες για τα βιολογικά τρόφιμα.

Τα βιολογικά τρόφιμα δεν υπερτερούν των συμβατικών σε θρεπτικά συστατικά, αλλά - εφόσον έχουν την πιστοποίηση ελέγχου - έχουν πολύ μικρότερες ποσότητες λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, που ενοχοποιούνται για πολλά, από δημιουργία καρκίνου έως μείωση της ανδρικής γονιμότητας, πρόκληση αλλεργιών, νευρολογικών διαταραχών και αναπνευστικών προβλημάτων και επιπτώσεις στη λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα.

Τα διατροφικά σκάνδαλα των τελευταίων δεκαετιών και οι «επιδημίες» των διοξινών, της «νόσου των τρελών αγελάδων» και των αντιβιοτικών στα χοιρινά κρέατα, έστρεψαν πολλούς καταναλωτές σε πιο αγνές τροφές, όπως ισχυρίζονται ότι είναι τα βιολογικά τρόφιμα.

Σύμφωνα με τις αρχές της βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας, οι παραγωγοί επιμένουν στον φυσικό τρόπο καλλιέργειας και εκτροφής, χρησιμοποιώντας μεθόδους φιλικές προς το περιβάλλον, χωρίς τη χρήση χημικών λιπασμάτων, εντομοκτόνων, παρασιτοκτόνων και ορμονών. Το αποτέλεσμα αυτών των μεθόδων είναι η παραγωγή πιο υγιεινών προϊόντων διατροφής, με καλύτερη γεύση και με παράλληλη προστασία του περιβάλλοντος.

Καρκινογόνα λιπάσματα

Πόσο, όμως, πραγματικά ωφελούν την υγεία μας τα βιολογικά τρόφιμα; Οι γνώμες διίστανται. Πρόσφατα, μάλιστα, ο υπουργός Περιβάλλοντος της Βρετανίας Ντέιβιντ Μίλιμπαντ, σε συνέντευξή του στους κυριακάτικους «Τάιμς» δήλωσε ότι δεν υπάρχουν ισχυρά στοιχεία ότι τα βιολογικά προϊόντα είναι πιο υγιεινά και ότι είναι απλώς θέμα «επιλογής τρόπου ζωής» των καταναλωτών.

Ο καθηγητής Προληπτικής Ιατρικής και Διατροφής του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Αντώνης Καφάτος «ψηφίζει» πάντως χωρίς δισταγμό υπέρ των βιολογικών τροφίμων- φυτικών και ζωικών: «Στα βιολογικά τρόφιμα δεν χρησιμοποιούνται λιπάσματα σε μεγάλες δόσεις», λέει, «που είναι πολύ βλαβερά για την ανθρώπινη υγεία. Στο συμβατικό μαρούλι, λόγου χάρη, χρησιμοποιούνται νιτρώδη λιπάσματα, που μετατρέπονται σε νιτροζαμίνες, καρκινογόνες ουσίες για τον ανθρώπινο οργανισμό».

Ο κ. Καφάτος τονίζει τον ανεξέλεγκτο τρόπο χρήσης λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων στην Ελλάδα: «Σε δυτικές χώρες, όπως λ.χ. στη Φινλανδία, γίνεται έλεγχος του εδάφους και εάν χρειάζεται προσθήκη κάποιας ουσίας, τότε γίνεται εμπλουτισμός του. Στην Ελλάδα, οι γεωργοί βάζουν λιπάσματα σε μεγάλες ποσότητες, χωρίς καμιά προηγούμενη έρευνα. Όσον αφορά τα φυτοφάρμακα, η Ελλάδα είναι σαν τριτοκοσμική χώρα. Στις δυτικές χώρες υπάρχουν ομάδες ειδικών που έχουν εκπαιδευθεί στη χρήση φυτοφαρμάκων και έχουν άδεια για τη χρήση τους. Στην Ελλάδα, δεν λαμβάνεται κανένα μέτρο και οι καλλιεργητές κάνουν ό,τι θέλουν (λ.χ. ψεκάζουν τον καρπό λίγο πριν τον συλλέξουν)».

Όπως υπογραμμίζει ο κ. Καφάτος, στην Ελλάδα χρησιμοποιούνται ανεξέλεγκτα πάνω από 300 χημικές ουσίες στα φυτοφάρμακα. Αυτές είναι ισχυρά δηλητήρια που μπορεί να προκαλέσουν σε μεγάλες δόσεις άμεσο θάνατο ή, σε χρόνια λήψη μικρών δόσεων, αναπνευστικά προβλήματα, νευρολογικές διαταραχές (καθώς δεσμεύουν το ένζυμο χοληστερενάση), αλλεργίες, αλλαγές στον μεταβολισμό της θυροξίνης, μείωση της ανδρικής γονιμότητας και πιθανώς καρκίνο.

«Πιο επικίνδυνα από την άποψη της κατάχρησης χημικών ουσιών είναι όσα βρίσκονται εκτός εποχής και παράγονται σε θερμοκήπια (λ.χ. ντομάτες), το ελαιόλαδο, τα χόρτα και τα κρέατα», επισημαίνει ο κ. Καφάτος. «Θα ήταν ευχής έργο να καταναλώναμε όλοι βιολογικά τρόφιμα, ζωικά και φυτικά. Το μόνο πρόβλημά τους είναι οι υψηλές τιμές που τα καθιστούν απρόσιτα σε πολλούς καταναλωτές».

Τι δείχνουν οι έρευνες

Είναι όμως πραγματικά απαλλαγμένα από χημικές ουσίες τα βιολογικά τρόφιμα; «Στοιχεία από αναλύσεις δείχνουν πως ακόμα και ένα τρόφιμο το οποίο παράγεται σύμφωνα με τα βιολογικά πρότυπα, δεν είναι πάντα απολύτως ελεύθερο από κατάλοιπα μικροβιοκτόνων, εντομοκτόνων και λιπασμάτων τής μη βιολογικής γεωργίας», λέει ο κλινικός διαιτολόγος, εκπρόσωπος του Πανελληνίου Συλλόγου ΔιαιτολόγωνΔιατροφολόγων, κ. Κωνσταντίνος Ξένος.

«Για παράδειγμα, σε πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Journal of Food Science” και σύμφωνα με το Τμήμα Γεωργίας των Ηνωμένων Πολιτειών (USDΑ), το 23% των βιολογικών τροφίμων που ελέγχθηκαν είχαν κατάλοιπα χημικών παρασιτοκτόνων».

Αυτό δεν είναι απαραίτητο να συμβαίνει επειδή ο παραγωγός δεν σέβεται τους κανόνες και χρησιμοποιεί χημικές ουσίες. Αυτές μπορεί να προέρχονται από επιμόλυνση των τροφών, λόγω ψεκασμών από γειτονικές μη βιολογικές καλλιέργειες, από επίμονους ρυπαντές του εδάφους (όπως το κάδμιο και τα πολυχλωριωμένα διφαινύλια ή ΡCΒs), από μόλυνση των καλλιεργειών από υπόγεια νερά, από κακές συνθήκες μεταφοράς, επεξεργασίας και αποθήκευσης κ.ά.

«Παρ΄ όλο λοιπόν που προκύπτουν ερωτήματα σχετικά με το πόσο “φυσικά” και απαλλαγμένα από επιβαρυντικές ουσίες μπορεί να είναι τα βιολογικά τρόφιμα, τις περισσότερες φορές και όταν αυτά συνοδεύονται από τα απαραίτητα πιστοποιητικά των αρμόδιων φορέων, εμπεριέχουν σαφέστατα αν όχι μηδενική, σίγουρα μικρότερη ποσότητα χημικών ουσιών που επεμβαίνουν αρνητικά στην υγεία του ανθρώπινου οργανισμού», επισημαίνει ο κ. Ξένος.

«Ενδεικτικά αναφέρουμε πως σε πολύ πρόσφατη μελέτη (Ρussemier and others 2006) φάνηκε πως τα νιτρικά άλατα, τα οποία προκύπτουν κυρίως από αζωτούχα λιπάσματα και μπορεί σε μεγάλα ποσά να οδηγήσουν στην παραγωγή από τον οργανισμό μας των καρκινογόνων νιτροζαμινών, τα οποία υπήρχαν σε βιολογικά τρόφιμα που εξετάσθηκαν, ήταν κατά μέσο όρο 1703 mg/kgr τροφής, ενώ στα συμβατικά ήταν 2637 mg/kgr τροφής».

Βέβαια, είναι απαραίτητη προϋπόθεση στη βιολογική γεωργία να χρησιμοποιείται βιολογικά παραγόμενος σπόρος ή τουλάχιστον σπόρος που θα πληροί κάποιες προϋποθέσεις (π.χ. να μην είναι γενετικά τροποποιημένος).

Πιο ευπαθή

Τα συμβατικής καλλιέργειας προϊόντα, εξαιτίας του τρόπου παραγωγής και επεξεργασίας τους, έχουν μεγαλύτερο χρόνο συντήρησης σε σχέση με αυτά της βιολογικής καλλιέργειας. «Γι΄ αυτόν τον λόγο, τα βιολογικά προϊόντα είναι σαφέστατα πιο ευπαθή, καθώς καλλιεργούνται και αναπτύσσονται πάντα στην εποχή τους και η διαδικασία ωρίμασής τους γίνεται στους σωστούς χρόνους», λέει ο κ. Ξένος.

Παράλληλα, οι βιολογικές τροφές είναι πιο επιδεκτικές στη μόλυνση από παθογόνους μικροοργανισμούς. «Έτσι, αν επιβάλλεται η επιμέλεια στο πλύσιμο του συμβατικού λάχανου με καθαρό νερό, ώστε να μειώσουμε ουσίες που προκύπτουν από φυτοφάρμακα και χημικά λιπάσματα, την ίδια ακριβώς επιμέλεια πρέπει να δείξουμε και στο βιολογικό λάχανο, προκειμένου να αποφευχθεί η πιθανότητα κατανάλωσης παθογόνων μικροοργανισμών, που είναι φυσικό να υπάρχουν σε βιολογικές καλλιέργειες», συμβουλεύει ο κ. Ξένος.

Η θρεπτική αξία

Το ερώτημα εάν τα βιολογικά τρόφιμα έχουν υψηλότερη διατροφική αξία από τα συμβατικά, έχει αποτελέσει θέμα έντονων αντιπαραθέσεων στην επιστημονική κοινότητα.

«Τα βιολογικά τρόφιμα, που έχουν πολύ υψηλό κόστος αγοράς, δεν διαφέρουν από τα συμβατικά όσον αφορά τα θρεπτικά συστατικά τους», λέει η αναπληρώτρια καθηγήτρια Προληπτικής Ιατρικής και Διατροφής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Αντωνία Τριχοπούλου.

«Έχουν οπωσδήποτε καλύτερη γεύση, γιατί καλλιεργούνται σε πιο δύσκολες συνθήκες. Εάν, όμως, η χρήση φυτοφαρμάκων γίνεται σύμφωνα με την ορθή πρακτική και τους κανόνες, τα συμβατικά τρόφιμα δεν είναι ούτε τοξικά για την υγεία ούτε λιγότερο θρεπτικά. Βέβαια, λόγω διατροφικής παράδοσης, από πλευράς πολιτισμικής και οικολογικής, η βιολογική καλλιέργεια ταιριάζει στην Ελλάδα και στους Έλληνες».

Και ο καθηγητής κ. Α. Καφάτος συμφωνεί: «Δεν φαίνεται τα βιολογικά να έχουν περισσότερα θρεπτικά στοιχεία, αλλά είναι πιο νόστιμα, γιατί δεν είναι ταχείας ανάπτυξης. Δεν έχουν την ίδια γεύση ένα βιολογικό μαρούλι, μήλο ή κοτόπουλο με το αντίστοιχο συμβατικό».

Ορισμένες, πάντως, μελέτες δείχνουν ότι τα βιολογικά τρόφιμα πιθανώς να υπερτερούν σε αντιοξειδωτικές ουσίες. «Στοιχεία πολλών ερευνητών, που δημοσιεύτηκαν τα τελευταία χρόνια (Carbonaro and Μattera το 2001, Carbonaro and others το 2002, Αsami and others το 2003, Caris-Veyrat and others το 2004), δείχνουν πως πολύ συχνά οι βιολογικές τροφές έχουν μεγαλύτερη συγκέντρωση αντιοξειδωτικών πολυφαινολών και οργανικών οξέων, πολύτιμων για την υγεία του ανθρώπου», μας πληροφορεί ο κλινικός διαιτολόγος κ. Ξένος.

«Αυτό εξηγείται εν μέρει λόγω του πιο “στρεσογόνου” περιβάλλοντος όπου ζουν τα φυτά στις βιολογικές καλλιέργειες, αφού καλούνται χωρίς τη βοήθεια χημικών φαρμάκων να αμυνθούν έναντι διαφόρων παθογόνων μικροοργανισμών, γεγονός που συμβάλλει στην παραγωγή μεγάλων ποσών φυσικών ουσιών άμυνας, όπως τα αντιοξειδωτικά».

Μόνο το 3% των ελληνικών καλλιεργειών, βιολογικές

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία (του 2005), μόνο το 2,72% της συνολικής γεωργικής έκτασης στην Ελλάδα αφορά βιολογικές καλλιέργειες (2.671.599

στρέμματα), ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για το κρατίδιο του Λιχτενστάιν, που αναφέρεται πρώτο παγκοσμίως στους αντίστοιχους πίνακες, είναι 26,4%!!

Οι κυριότερες βιολογικές καλλιέργειες στην Ελλάδα είναι (σε στοιχεία του 2004) της ελιάς (με ποσοστό 47,5% των βιοκαλλιεργειών), των σιτηρών (με ποσοστό 23%), του αμπελιού (με ποσοστό 6,1%) και των εσπεριδοειδών (με ποσοστό 3,8%).

Ζωικά βιολογικά προϊόντα κατά αυξητικής ορμόνης

Η βιολογική κτηνοτροφία στηρίζεται στη φυσική διαβίωση των ζώων, πρέπει να χρησιμοποιεί κατά βάση ζωοτροφές που έχουν παραχθεί με βιολογικό τρόπο, να περιορίζει στο ελάχιστο δυνατό τη χρήση συνθετικών φαρμάκων, να είναι αντίθετη προς τη γενετική τροποποίηση, να προστατεύει το περιβάλλον και να διακρίνεται για την υγιεινή των προϊόντων που παράγει.

Ο μεγαλύτερος φόβος των καταναλωτών για τα προϊόντα της συμβατικής κτηνοτροφίας είναι η μαζική χρήση αυξητικών ορμονών και αντιβιοτικών. Το γιατί χρησιμοποιούνται είναι απλό να το καταλάβει κανείς.

Το 1930, μια αγελάδα παρήγαγε κατά μέσο όρο 6 κιλά γάλα την ημέρα. Το 1988, όταν η χρήση των αντιβιοτικών άρχισε να ευδοκιμεί, η παραγωγή ανέβηκε στα 20 κιλά ημερησίως. Σήμερα, με τη χρήση της συνθετικής αυξητικής ορμόνης, η αγελάδα παράγει κατά μέσο όρο 50 κιλά γάλα καθημερινά- μια πραγματική μηχανή παραγωγής γάλακτος.

«Η συνθετική αυξητική ορμόνη που χρησιμοποιείται στα βοοειδή (με την έγκριση του αμερικανικού FDΑ), συμβάλλει στην αυξημένη παραγωγή ενός παράγοντα, γνωστού ως ΙGF-1 (Ιnsulin-like Growth Factor)», λέει ο κ. Ξένος.

«Από το 1998, η Αμερικανική Εταιρεία Καρκίνου (Αmerican Cancer Society) αναφέρει πως υπάρχει σχέση μεταξύ των επιπέδων του ΙGF-1 στον ανθρώπινο οργανισμό και του καρκίνου του προστάτη και του μαστού. Τώρα, το κατά πόσο ο παράγων ΙGF-1 στο προς κατανάλωση γάλα συμβάλλει στην αύξηση των επιπέδων ΙGF-1 στον ανθρώπινο οργανισμό, αποτελεί πεδίο έντονων αντιπαραθέσεων μεταξύ της εταιρείας που παράγει τη συνθετική αυξητική ορμόνη για τα βοοειδή και πολλών επιστημόνων υγείας».

Συμβουλές για τους καταναλωτές

* Να αγοράζετε μόνο συσκευασμένα βιολογικά προϊόντα ή εκείνα που έχουν τη σφραγίδα της πιστοποίησης ελέγχου.

* Να τα πλένετε καλά, γιατί προσβάλλονται εύκολα από μικρόβια. Να τα φυλάτε αμέσως στο ψυγείο, γιατί έχουν μικρότερο χρόνο συντήρησης από τα συμβατικά.

Πηγή: ΤΑ ΝΕΑ Ένθετο Υγεία