Το δεντρολίβανο, ο πρίγκιπας των αρωματικών φυτών. Ιδιότητες και καλλιέργεια.

Το όνομά του είναι ροζμαρίνος ο φαρμακευτικός και ανήκει στην οικογένεια των Χειλανθών. Το λέμε "ροζμαρίνι", "λασμαρί", "αρισμαρές", "δεντρολίβανο", "δυοσμαρίνι", αλλά πιο πολύ απ’ όλα του αρμόζει το όνομα "πρίγκιπας των αρωματικών φυτών", όπως πράγματι το αποκαλούσαν παλαιότερα. Ονομάζεται και "δροσιά της θάλασσας", λόγω της συνήθειάς του να φυτρώνει κοντά στη θάλασσα.

Το δεντρολίβανο, με τη λατινική ονομασία Rosmarinus officinalis είναι αειθαλής θάμνος με πολλούς κλάδους, πυκνά μικρά

γραμμοειδή φύλλα, πράσινα πάνω και λευκά από κάτω και μοιάζουν με πευκοβελόνες. Τα άνθη του είναι κυανόλευκα.

Η καταγωγή του είναι από τις περιοχές της Μεσογείου αλλά σήμερα εκτός από τις περιοχές αυτές καλλιεργείται σαν καλλωπιστικό σε όλη σχεδόν την Ευρώπη και τις εύκρατες περιοχές της Αμερικής. Το βρίσκουμε σε όλη την Ελλάδα, σαν καλλιεργούμενο, στους κήπους και στα πάρκα. Υπάρχει όμως και αυτοφυές, σε ορεινές περιοχές, συνήθως στην Πελοπόννησο, την Εύβοια και τα νησιά και γενικότερα στις χώρες τής Μεσογείου. Προτιμά τα ξηρά και χέρσα εδάφη, εκεί που φυτρώνει και το φασκόμηλο, το θυμάρι κ.λπ. Ανθίζει κυρίως την άνοιξη και το καλοκαίρι. Δεν έχει ιδιαίτερη ανάγκη από πότισμα και μπορεί να φυτρώσει και σε βραχώδεις ορεινές περιοχές.

Η καλλιέργεια

Η ανθοφορία γίνεται πολύ νωρίς την άνοιξη και μια δεύτερη, μικρότερης έκτασης, αργά το φθινόπωρο. Το δεντρολίβανο ευδοκιμεί σε θερμά και ψυχρά κλίματα, καθόσον αντέχει στις υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού, αλλά και στις χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα. Αναπτύσσεται πολύ καλά σε πεδινά εδάφη αλλά και σε υψόμετρα μέχρι 600 μέτρα. Προτιμά συνθήκες πλήρους ηλιοφάνειας και εδάφη που έχουν καλή στράγγιση. Μπορεί να καλλιεργηθεί σε ποτιστικά και ξηρικά χωράφια. Αντέχει σε καταπόνηση ξηρασίας, αλλά όπως είναι φυσικό σε τέτοιες συνθήκες δεν αναπτύσσει νέα βλάστηση, αναλαμβάνει όμως γρήγορα μετά από βροχή ή πότισμα.

Το δεντρολίβανο πολλαπλασιάζεται με μοσχεύματα, παραφυάδες και με σπόρο. Η πιο ενδεδειγμένη μέθοδος είναι με μοσχεύματα που κόβονται από κορυφές παλαιάς φυτείας, μήκους 15 εκ., τα οποία αφού ριζοβολήσουν φυτεύονται την άνοιξη ή και το φθινόπωρο. Το φυτό μπορεί να πολλαπλασιασθεί και με φύτευση μοσχευμάτων ώριμου ξύλου κατευθείαν στην οριστική τους θέση το φθινόπωρο, ή νωρίς την άνοιξη. Η δεύτερη περίπτωση είναι προτιμότερη.

Φύτευση στο χωράφι

Τα σπορόφυτα ή τα μοσχεύματα του δενδρολίβανου, φυτεύονται σε κατάλληλα προετοιμασμένο χωράφι. Οι αποστάσεις φύτευσης σε ξηρικές καλλιέργειες είναι 80-100 εκ. μεταξύ των γραμμών και 60 εκ. μεταξύ των φυτών επί της γραμμής. Οι αποστάσεις μπορούν να μείνουν οι ίδιες και στις ποτιστικές καλλιέργειες, από τις οποίες, μετά τρία ή τέσσερα χρόνια μπορούν να αφαιρεθούν ορισμένα φυτά ή ολόκληρες γραμμές, όταν τα φυτά πυκνώσουν πολύ.

Ένα στρέμμα δενδρολίβανου μπορεί να δώσει από 250 έως 400 κιλά ξηρά φύλλα (ξηρή δρόγη). Η περιεκτικότητα της ξηρής δρόγης σε αιθέριο έλαιο κυμαίνεται από 1,2-2,5%. Η φυτεία του δενδρολίβανου έχει οικονομική ζωή από 15 έως 20 χρόνια. Σε περίπτωση που ο καλλιεργητής θέλει να αγοράσει σπόρο, μπορεί να βρει σε οποιοδήποτε φυτώριο, περίπου στην τιμή των 0,60 ευρώ το σακουλάκι.

Συγκομιδή και αποδόσεις

Το δεντρολίβανο φθάνει σε πλήρη παραγωγή το τρίτο έτος, η παραγωγή του δεύτερου έτους είναι περίπου στα 2/3 της κανονικής. Καταλληλότερη εποχή συγκομιδής είναι όταν τα φυτά βρίσκονται στο στάδιο έναρξης της άνθησης διότι τότε η περιεκτικότητα των φύλλων σε αιθέριο έλαιο είναι η μεγαλύτερη. Το δεντρολίβανο από Μάιο μέχρι Σεπτέμβριο είναι σε διαρκή ανθοφορία και η συγκομιδή τρυφερών βλαστών μπορεί να γίνει δυο ή τρεις φορές κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.

Ιστορικά στοιχεία για το δεντρολίβανο

Στην αρχαιότητα το δενδρολίβανο ήταν “φυτό ταμπού”. Η χρήση του ήταν τελετουργική. Η αρχαία Ελληνική του ονομασία, λιβανώτις, συνδέεται άμεσα με την χρήση του: μαζί με το λιβάνι, το μύρο και άλλα φυτά, χρησίμευε για τελετουργικούς καπνισμούς και καθαρμούς. Φυτό αφιερωμένο στη Μεγάλη Θεά. Τη Λευκοθέα, την Αφροδίτη.

Στην αρχαία Ελλάδα το θεωρούσαν δώρο της θεάς Αφροδίτης στους ανθρώπους και το χρησιμοποιούσαν στις θυσίες ζώων. Το έκαιγαν επίσης στους βωμούς.

Διακοσμούσαν με αυτό τα αγάλματα των θεών και οι μαθητές όταν μελετούσαν το χρησιμοποιούσαν σαν στεφάνι, χάρη στην ιδιότητά του να τονώνει τη μνήμη.

Κατά το μεσαίωνα χρησιμοποιήθηκε και σε καλλυντικά σκευάσματα.

Μοιάζει να έχει κάτι κοινό και με τη φλόγα ενός κεριού: την κατεύθυνση προς τον ουρανό, την ανάταση!

Θεραπευτικές ιδιότητες

* Εξαίρετο τονωτικό και διεγερτικό όπως και η μέντα, το θυμάρι, το φασκόμηλο, το μελισσόχορτο.

* Πολύτιμο σε σωματική και πνευματική υπερκόπωση που συνοδεύεται από αμνησία και σε υπόταση.

* Καρδιοτονωτικό, υπερτασικό και ρυθμιστικό του περιβλήμα¬τος των επινεφριδίων αδένων.

* Έχει επίδραση στην έκκριση της χολής γι' αυτό είναι χρήσιμο χολαγωγό σε περιπτώσεις ηπατίτιδας, ίκτερου, χολοκυ¬στίτιδας, χολολιθίασης, κ.ά.

* Επειδή είναι καλό αποχρεμπτικό (διευκολύνει τον βήχα) και αντισηπτικό των πνευμόνων χρησιμοποιείται σε χρόνιες βρογχίτιδες, σε γρίπη, σε κοκίτη αλλά και σε άσθμα.

* Αντιδιαρροϊκό με σημαντική επίδραση σε εντερικές διατα¬ραχές, σε κολίτιδα, σε διάρροια αλλά και σε συγκέντρω¬ση αερίων στην κοιλιά και στο έντερο (εξαλείφει τον τυ-μπανισμό).

* Αντιρρευματικό και αντινευραλγικό, αντιαρθριτικό και ισχυρό εμμηναγωγό.

* Ευεργετικό σε διαταραχές του νευρικού συστήματος, σε υστερία, ημικρανίες, ζαλάδες και σε επιληψία.

* Τονώνει το νευρικό σύστημα.

Εναλλακτικές θεραπείες με δεντρολίβανο

Το δεντρολίβανο είναι ελιξίριο νεότητας, εξαιρετικό τονωτικό και σπασμολυτικό, ενώ ασκεί επίδραση και πάνω στην έκκριση της χολής. Ακόμα, είναι ισχυρό εμμηναγωγό, επουλωτικό των πληγών, αντισηπτικό, σπασμολυτικό, κατά του χρόνιου κατάρρου των πνευμόνων και αντιρρευματικό. Επίσης, χρησιμοποιείται κατά της χρόνιας χολοκυστίτιδας, του ύδρωπα με χοντρό συκώτι, του ίκτερου από ηπατίτιδα , κατά των παραλύσεων και των νευρικών παθήσεων, εναντίον της χλώρωσης και της χρόνιας δυσπεψίας.

Επιπλέον, είναι φυτό κατάλληλο για τους νευρικούς πονοκεφάλους και χρησιμοποιείται κατά των αερίων της κοιλιάς, ως τονωτικό της κυκλοφορίας του αίματος, κατά της τριχόπτωσης και κατά της πιτυρίδας.

Εφαρμογές του δεντρολίβανου

* Αφέψημα δεντρολίβανο: Ένα κλαράκι με τρία λουλούδια που βράζει στο νερό ενός φλιτζανιού πίνεται ζεστό πριν τον βραδινό ύπνο.

Όποιος έχει αμοιβάδες ή ζαχαροδιαβήτη να πίνει τη διπλάσια ποσότητα το πρωί με άδειο στομάχι.

* Έγχυμα δεντρολίβανου: Μουλιάζουμε ένα κουταλάκι φύλλα ή άνθη σε ένα φλιτζάνι ζεστό νερό. Σουρώνουμε και πίνουμε μετά από 10 λεπτά. 'Ενα φλιτζάνι τη μέρα λειτουργεί, ανάλογα, ως χωνευτικό, ή αντιδιαβητικό, ή σπασμολυτικό, ή αντιϋστερικό, ή καταπραϋντικό, ή αντιφυσητικό.

Το έγχυμα των φύλλων του είναι χωνευτικό, σπασμολυτικό, τονώνει την όραση.

* Εξωτερική Χρήση: Οι γυναίκες που υποφέρουν από νευρικούς πονοκεφάλους θα γλυτώσουν αν λούζονται με αφέψημα.

Για γενική κόπωση και αδυναμία (βράζουμε μία χούφτα σε ένα λίτρο νερό για 10 λεπτά και κάνουμε κομπρέσες ή μπάνιο) σε μώλωπες, ρευματισμούς, μυϊκούς πόνους, στραμπουλήγματα και εκζέματα ή για πλύση πληγών.

Με γαργάρες αφεψήματος εξαλείφει τις άφθες

Αν επαλείφουμε καθημερινά στα επίμαχα σημεία του κεφαλιού το χυμό που βγάζουμε όταν πολτοποιήσουμε φρέσκα κλαδιά δεντρολίβανου σταματάει τον τριχοφάγο (αλωπεκία).

Βράζουμε δύο χούφτες δεντρολίβανου σε δύο λίτρα νερού και τα ρίχνουμε στο ζεστό νερό του μπάνιου, για πόνους των ρευματισμών ή για εξασθενημένη όραση. Συχνά τέ-τοια μπάνια δυναμώνουν ένα αδύναμο παιδί.

Προφυλάξεις:

Αν πίνουμε συχνά αφεψήματα ή εγχύματα δεντρολίβανου μπορεί να είναι επικίνδυνο. Οποιαδήποτε χρήση του κι αν γίνεται πρέπει να είναι προσεχτική, γιατί η λήψη του σε πάρα πολύ μεγάλες ποσότητες έχει προκαλέσει δηλητηριάσεις, ακόμα και θανατηφόρες .

Δεντρολίβανο για τον τυμπανισμό

O τυμπανισμός είναι ένα συνηθισμένο σύμπτωμα που οφείλεται στην ανάπτυξη αερίων στο στομάχι και στο έντερο και προκαλεί αίσθημα βάρους και δυσφορία. Για να απαλλαγείτε από τον τυμπανισμό, ρίξτε 50 γρ. ανθισμένο δεντρολίβανο, φρέσκο ή ξερό, και αφήστε το σκεπασμένο για 10 λεπτά μέσα σε βραστό νερό. Πίνετε ένα φλιτζάνι από το αφέψημα έπειτα από κάθε γεύμα. Γνωστό από την αρχαιότητα για τις χωνευτικές και σπασμολυτικές του ιδιότητες, το δεντρολίβανο είναι γενικά πολύ αποτελεσματικό στην αντιμετώπιση πολλών γαστρεντερολγικών προβλημάτων.

Το αιθέριο έλαιο που περιέχει μπορεί σε μικρές ποσότητες να προκαλέσει το θάνατο. Βέβαια για να παραχθεί αυτή η ποσότητα χρειάζεται πολύ μεγάλες ποσότητες κλαδιών του φυτού. Από τα φύλλα του δεντρολίβανου εξάγεται ένα υγρό που χρησιμοποιείται στην παρασκευή φάρμακου για τους ρευματισμούς, για τις διάφορους ερεθισμούς του στόματος καθώς και για το βήχα.

Τέλος σαν αρωματικό το συναντάμε σε δεκάδες συνταγές μαγειρικής.